Obecnie odmiany mniszka są uprawiane w krajach Europy Zachodniej i Ameryki Północnej, z przeznaczeniem do wykorzystania młodych liści na sałatki lub zupę. Młode koszyczki kwiatowe mniszka przygotowuje się tak jak kapary, a z rozwiniętych robi się wino. Korzenie mogą być wykorzystywane do produkcji substytutów kawy, podobnie jak korzeń cykorii.
Korzenie mniszka zawierają węglowodan – inulinę (do 40%), cholinę, fitosterole oraz triterpeny. Inulinę uważa się obecnie za jeden z popularniejszych środków dietetycznych, zastępujących w produktach spożywczych cukier i tłuszcz. Cholina wchodzi w skład niektórych fosfolipidów, a w szczególności lecytyny. Uważana jest ona za substancję „witaminopodobną” (była wcześniej nazywana witaminą B4) ze względu na istotne znaczenie biologiczne.
Fitosterole odgrywają w błonach komórkowych roślin funkcję podobną do tej, jaką pełni cholesterol w błonach komórkowych zwierząt. Jako przeciwutleniacze zapobiegają procesom oksydacyjnym zachodzącym w tłuszczach. Prozdrowotne działanie fitosteroli przejawia się w obniżaniu poziomu cholesterolu we krwi poprzez zmniejszenie jego absorpcji w przewodzie pokarmowym.
Triterpeny mają właściwości o szerokim wykorzystaniu w farmakologii – wykazują aktywność przeciwzapalną, przeciwnowotworową i przeciwwirusową. Do tej grupy należą m.in. laktony seskwiterpenowe, substancje charakteryzujące się silnie gorzkim smakiem. Powodują one wzmożone wydzielanie żółci oraz zwiększają wytwarzanie soku trzustkowego.
Korzenie mniszka lekarskiego warto spożywać głównie ze względu na zawartą w nich inulinę, wykazującą działanie hipoglikemiczne (wskazane w diecie chorych na cukrzycę) i hipocholesterolemiczne (wskazane przy podwyższonym poziomie cholesterolu LDL i triglicerydów) oraz związki biologicznie aktywne – fitosterole, triterpeny.
Grana oferuje kawy zbożowe z dodatkiem korzenia mniszka pod marką Barleycup. Więcej informacji można znaleźć na stronie: www.barleycup.co.uk
Informacje opracowane przez Pracowników Zakładu Technologii Zbóż SGGW.
Uprawa mniszka lekarskiego
Mniszek lekarski jest popularną rośliną, rosnącą dziko prawie na całym świecie. Może być również uprawiany w celu pozyskiwania korzeni na potrzeby przemysłu spożywczego. Prażone korzenie mniszka wykorzystuje się m.in. do produkcji napojów rozpuszczalnych, będących popularną alternatywą dla kawy. Liście i kwiaty mniszka są również wykorzystywane w ziołolecznictwie.
Stosowany w firmie Grana mniszek lekarski pochodzi ze stanu naturalnego, głównie z regionu warmińsko-mazurskiego. Części nadziemne zbiera się wczesną wiosną, kiedy pozostają w stanie nierozwiniętego pąka, natomiast korzenie – jesienią. Zbiory dziko rosnącego mniszka lekarskiego są prowadzone ręcznie, natomiast rośliny uprawne zwykle zbiera się maszynowo. Wstępne czyszczenie korzeni mniszka zbieracz wykonuje manualnie, a w przypadku upraw przemysłowych – przy pomocy maszyn. Kwiaty suszy się w ciepłym, ciemnym i przewiewnym miejscu. Korzenie, ponieważ schną wolniej, suszone są w suszarniach, w temp. 50 st. C. Prawidłowo zasuszone części zachowują swój pierwotny kolor.